Met de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (hierna: “Wnra”) per 1 januari 2020 is in het ambtenarenrecht het nodige gewijzigd. Voor ambtenaren geldt voortaan het private arbeidsrecht en ambtenaren hebben per 1 januari 2020 een (tweezijdige) arbeidsovereenkomst in plaats van een (eenzijdige) aanstelling. Een belangrijk onderwerp dat met de inwerkingtreding van de Wnra is gewijzigd is het ontslagrecht. Voorheen kon de ambtenaar een ontslag aanvechten door daartegen in bezwaar te gaan. Vervolgens kon hij in beroep tegen de beslissing op bezwaar en in hoger beroep bij de Centrale Raad van Beroep. Vanaf 1 januari 2020 geldt het privaatrechtelijke ontslagstelsel: de preventieve ontslagtoets door UWV of een gang naar de kantonrechter. De ambtelijke status is echter niet verdwenen, waardoor er bijzondere regels blijven gelden voor ambtenaren. In dit artikel staan we stil bij een aantal uitspraken op het gebied van het arbeidsrecht die zijn verschenen na de inwerkingtreding van de Wnra.
Op 26 maart 2020 heeft de Rechtbank Noord-Nederland een uitspraak gedaan met betrekking tot de ontbinding van de arbeidsovereenkomst van een ambtenaar. Dit is – op het eerste gezicht – de eerste gepubliceerde uitspraak over een ontbinding van een arbeidsovereenkomst van een ambtenaar na de inwerkingtreding van de Wnra.
De zaak heeft betrekking op een werknemer die op 1 februari 1995 in dienst is getreden bij de Rijksuniversiteit Groningen (hierna: “RUG”). In 2003 is de werknemer bevorderd tot universitair hoofddocent en sinds 1 april 2012 vervult hij de functie van hoogleraar.
De universiteit stelt dat de hoogleraar voor 1.2 miljoen euro fraude heeft gepleegd door een stichting op te richten en gelden die bestemd waren voor de universiteit op de rekening van de stichting te laten bijschrijven. De universiteit verzoekt de kantonrechter om ontbinding van de arbeidsovereenkomst op grond van verwijtbaar handelen of nalaten van de werknemer.
De kantonrechter is van oordeel dat het handelen van de hoogleraar moet worden aangemerkt als ernstig verwijtbaar handelen. Hij heeft immers beslissingen genomen en uitgevoerd die zodanig indruisen tegen de belangen van de universiteit, dat van de universiteit niet kan worden gevergd de arbeidsovereenkomst voort te laten duren. De kantonrechter ontbindt de arbeidsovereenkomst dan ook.
Opvallend aan deze zaak is dat de kantonrechter aan het oordeel toevoegt dat een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep, die weliswaar dateert van voor 1 januari 2020, en dus van voor inwerkingtreding van de Wnra, op de onderhavige zaak van toepassing is. Dit roept vragen op voor de rechtspraktijk. Blijven uitspraken van de Centrale Raad van Beroep ook na de inwerkingtreding van de Wnra van betekenis voor ambtenaren? De verwachting is van wel, maar de praktijk zal het uitwijzen.
Een andere uitspraak heeft betrekking op een ambtenaar die publiekelijk (op Facebook) het coronabeleid van de gemeente en van de overheid bekritiseert. De ambtenaar had ook contact met een journalist van de Gelderlander. Dat contact leidde tot een artikel in de krant met als titel: “Nijmeegse trouwambtenaar: ‘Bruiloft met dertig aanwezigen is uitlokking’”. De ambtenaar werd vervolgens op staande voet ontslagen.
Uit het oordeel van de kantonrechter volgt dat voor ambtenaren ook na de inwerkingtreding van de Wnra bijzondere (integriteits)regels blijven gelden. De kantonrechter oordeelt dat de ambtenaar zich niet heeft gedragen zoals een goed ambtenaar betaamt. De kantonrechter oordeelt dat naast de gebruikelijke werknemersverplichtingen er aanvullende verplichtingen voor een ambtenaar gelden. De ambtenaar heeft zich schuldig gemaakt aan ernstig plichtsverzuim, waardoor het ontslag op staande voet stand houdt.
In een zaak die diende bij de Rechtbank Rotterdam werd de gemeente in kennis gesteld van het feit dat in de schuur van de woning van de betreffende ambtenaar een hennepkwekerij is ontdekt. De ambtenaar heeft zijn betrokkenheid bij de hennepkwekerij erkend en ook bevestigd dat het hebben van een hennepkwekerij niet verenigbaar is met het zijn van een ambtenaar en dat hij wist dat het niet goed was.
De kantonrechter ontbindt de arbeidsovereenkomst op grond van verwijtbaar handelen. Gelet op de gedane ambtsbelofte, de toepasselijke gedragscode en het feit dat door het handelen van de ambtenaar de goede naam van de gemeente is geschaad, kan aan de werknemer een ernstig verwijt worden gemaakt. Voorts speelt een rol dat de ambtenaar wist dat de werkgever het niet toestaat om een hennepkwekerij te hebben. De kantonrechter oordeelt verder dat de ambtenaar geen recht heeft op een transitievergoeding, omdat er sprake is van ernstig verwijtbaar handelen.
Een andere uitspraak, van de Rechtbank Den Haag heeft betrekking op een ontbindingsverzoek van de arbeidsovereenkomst op grond van disfunctioneren van een universitair docent. Van de universitair docent werd verwacht dat hij jaarlijks minimaal één artikel zou publiceren in een gerenommeerd, wetenschappelijk peer-reviewed tijdschrift. De werknemer in kwestie heeft niet voldaan aan het publicatievereiste, terwijl de werkgever daartoe meerdere gesprekken heeft gevoerd en aansporingen heeft gedaan. Daarnaast hebben meerdere studenten geklaagd over de begeleiding van de docent.
De kantonrechter staat uitgebreid stil bij de dossieropbouw en het (vermeende) onvoldoende functioneren en komt tot het oordeel dat het niet afdoende begeleiden van studenten en het niet voldoen aan de publicatienorm van de werkgever voldoende is om de arbeidsovereenkomst te ontbinden wegens disfunctioneren. Daarbij speelt ook een rol dat de werkgever volgens de kantonrechter zorgvuldig en correct heeft gehandeld door een verbetertraject te doorlopen. De werkgever heeft coaching, praktische hulp en begeleiding aangeboden en regelmatig evaluatiegesprekken met de werknemer gevoerd.
Conclusie
Uit het voorgaande volgt dat ook na de inwerkingtreding van de Wnra bijzondere regels blijven gelden voor ambtenaren. Voor ambtenaren gelden namelijk naast de gebruikelijke werknemersverplichtingen uit het private arbeidsrecht, gelet op de ambtelijke status, aanvullende bijzondere verplichtingen. Ook is het de verwachting dat kantonrechters zich zullen aansluiten bij vóór de inwerkingtreding van de Wnra gewezen uitspraken van de Centrale Raad van Beroep. De praktijk zal het leren. Wij houden u op de hoogte!
