Het onstuimige weer van vorige week en afgelopen weekend heeft, voornamelijk door omgevallen bomen, flink wat schade veroorzaakt. Als we de berichtgeving moeten geloven gaat het zelfs om een miljoenenschade... Het is alleen de vraag of deze schade verhaald kan worden.
Een eigenaar van een boom heeft een zorgplicht om het risico op het omwaaien van die boom te beperken. De eigenaar van een boom kan echter niet zomaar op grond van onrechtmatige daad aansprakelijk worden gehouden voor deze schade. Daarvoor moet meer aan de hand zijn dan een boom die omwaait tijdens een zware storm, want zoals het Hof Den Haag ons inziens terecht opmerkte: ”Vooropgesteld moet worden dat niet geheel kan worden uitgesloten dat bomen omwaaien”. Overigens heeft het Hof Arnhem-Leeuwarden in een arrest van dit jaar een vergelijkbare passage opgenomen: “Vooropgesteld wordt dat het nu eenmaal een feit is dat een boom wanneer deze onvoldoende bestand is tegen de kracht van een (zeer zware) storm kan omwaaien.”
De zorgplicht houdt in dat de eigenaar daartoe voldoende maatregelen treft. Of dergelijke maatregelen zijn getroffen, wordt getoetst aan de zogenaamde Kelderluik-factoren. Kort gezegd houden die in dit specifieke kader in: hoe waarschijnlijk was het dat de boom zou omwaaien en daardoor schade zou veroorzaken? Verder is van belang wat voor soort schade door de boom is ontstaan en hoe erg die schade was. Ten slotte speelt ook mee in hoeverre het bezwaarlijk is om maatregelen te treffen om de schade te voorkomen.
Over het algemeen wordt aangenomen dat het voldoende is als de eigenaar van de boom periodieke (visuele) controles uitvoert waarbij wordt gekeken naar uiterlijke kenmerken die kunnen wijzen op een bepaalde boomziekte. Dit geldt niet alleen voor overheden, die hier vaak een bepaalde systematiek (zogenaamde VTA-inspecties) en beleidskaders voor hebben, maar in principe ook voor particulieren. Wij hebben echter wel het idee dat aan controles door particuliere eigenaren ten opzichte van overheden minder zwaar wordt getild.
Met de visuele controles die we hiervoor noemden kan natuurlijk niet worden geconstateerd of bijvoorbeeld een wortelkluit beschadigd is. Zolang een eigenaar van een boom ook niet hoefde te vermoeden dat hiervan sprake was en hiervoor geen aanknopingspunten waren, kan de eigenaar geen onzorgvuldigheid verweten worden zo oordeelde het Hof Arnhem-Leeuwarden begin dit jaar.
Zodra er wel een probleem bij de boom wordt geconstateerd, moet de eigenaar doorpakken. De kat uit de boom kijken wordt ‘afgestraft’. Zo oordeelde de Rechtbank Gelderland net na de jaarwisseling van dit jaar dat de betreffende gemeente onvoldoende actie had ondernomen om letselschade te voorkomen. Een boom-technisch onderzoeksbureau had na een visuele controle geadviseerd binnen drie maanden nader onderzoek te doen. De gemeente had vervolgens binnen die drie maanden nogmaals eenzelfde visuele controle uitgevoerd, maar niet het advies opgevolgd om verder en diepgaander onderzoek uit te voeren. Daardoor werd de gemeente aansprakelijk geacht voor de letselschade die een vallende tak had veroorzaakt.
Ook als de eigenaar van een boom verder en diepgaander onderzoek uitvoert, bijvoorbeeld met een klophamer en een prikstok om houtrot te detecteren, betekent dit niet automatisch dat aan de zorgplicht is voldaan. Als deze onderzoeken daar aanleiding toe geven, dient nóg dieper te worden gegraven om eventuele risico’s op te sporen, bijvoorbeeld door middel van tomografie en/of graafonderzoek.
De gemeente Amsterdam had dat destijds, terwijl daar na een eerder onderzoek wel aanleiding toe bestond, bij een iep nabij een parkeerplaats aan de Prinsengracht nagelaten. In 2015 werd de gemeente door de Rechtbank Amsterdam aansprakelijk geacht voor de schade die de omgevallen boom had veroorzaakt aan een auto. Overigens schatten wij in dat dit verwijt voornamelijk jegens een overheid gemaakt kan worden, omdat dit vervolgonderzoek in dit geval slechts gevergd kon worden gelet op de kennis die een boomveiligheidscontroleur van de gemeente had moeten hebben.
Niet alleen het goed opvolgen van een advies van een deskundige is van belang, maar ook zelf blijven nadenken is essentieel, zo blijk uit het arrest van het Hof Den Bosch van vorig jaar. Als een deskundige adviseert dat de boom niet gesnoeid hoeft te worden, terwijl de (in dit geval particuliere) eigenaar wel de noodzaak van snoeien inzag, dan wordt verwacht dat de eigenaar op dat punt doorvraagt bij de deskundige.
Kortom: een eigenaar is niet zonder meer aansprakelijk voor de schade die een omgevallen boom of een afgebroken tak met zich meebrengt. Zolang de eigenaar de adviezen van een deskundige opvolgt, op tijd diepgaand(er) onderzoek doet of laat doen, tijdig maatregelen treft en bovenal gezond verstand blijft gebruiken, zal de eigenaar niet snel aansprakelijk zijn voor de schade die door zijn boom is veroorzaakt.
